De film van het ringen in Ukkel

De eerste valkjes van 2022 werden dit weekend in Brussel geringd. Opnieuw is de eer aan de valkenfamilie van Ukkel die al het verst in hun ontwikkeling staan.

Waarom worden de valkjes eigenlijk geringd? Zeer zeker, om over gegevens te beschikken die het mogelijk maken om de evolutie van de populatie te “monitoren”. En wat voor zin heeft het om de populatie te monitoren? Het maakt ons mogelijk om op tijd aan de alarmbel te trekken mocht de populatie opnieuw slechter gaan. Of om blij te zijn, zoals het nu het geval is, als de dynamiek positief is.

Toen de slechtvalken in Europa (en in Noord-Amerika) in de jaren vijftig en zestig achteruit gingen, waren de oorzaken van hun achteruitgang onbekend. We beschikten toen niet over precieze en continue informatie over wat de ‘overlevingskans’ wordt genoemd, met andere woorden ‘het aandeel valken dat elk jaar overleeft’. Of als we het probleem van de andere kant bekijken: ‘het aandeel valken dat elk jaar sterft’. Op zich is het geen probleem dat er valken sterven, dat is een natuurlijk fenomeen. Maar belangrijk is wel dat die individuele sterfelijkheid geen collectieve sterfelijkheid wordt! Dat wil zeggen als de populatie ineens sterk afneemt. En als dit gebeurt, moet dit en de oorzaken zo snel mogelijk worden vastgelegd. Het is dan absoluut nodig om de oorzaken aan te pakken en op die manier een mogelijk uitsterven te vermijden. We zijn ze al één keer kwijtgeraakt, we gaan ze geen tweede keer verliezen!

Het ringen van vogels maakt het natuurlijk ook mogelijk om de bewegingen van vogels te bestuderen, te begrijpen en te observeren. We houden van vogels, we bewonderen ze, onder meer om hun uitzonderlijke vliegcapaciteiten, wanneer ze naar de andere kant van de planeet trekken, of simpelweg op jacht vertrekken aan 400 km/u. Het begrijpen en volgen van migratiestrategieën van slechtvalken is belangrijk om te zien hoe goed ze zich aanpassen aan hun omgeving die zo sterk en zo snel verandert de laatste jaren. Wat zijn de (her)kolonisatie vaardigheden van slechtvalken? Op welke afstand van hun geboorteplek instaleren ze zich om zelf te nestelen? Het is belangrijk om de evolutie van dit gedrag te observeren om een nuttige monitoring van slechtvalken uit te voeren.

Het ringen zelf is tegelijk eenvoudig en bijzonder. Ringen mag enkel gebeuren door personen die gekwalificeerd* zijn door het Koninklijk Instituut van Natuurwetenschappen (KBIN).

De film in bijlage bij deze blog toont elke stap van het ringen:

• een officiële ring, gegraveerd met een unieke code en het afgekorte adres van het KBIN, wordt aan de rechterpoot aangebracht,
• een “gekleurde” ring, gegraveerd met een simpele code, wordt aan de linkerpoot aangebracht, om identificatie vanop afstand mogelijk te maken (vb. door een telescoop of op een foto),
• het kuiken wordt op de gram gewogen, wat het mogelijk maakt om zijn groeistadium, zijn fysieke conditie en zijn geslacht te determineren (in combinatie met de volgende stap),
• de lengte van de vleugel wordt gemeten, om het groeistadium en het geslacht te determineren (in combinatie met het gewicht),
• een staal van de pluimen wordt verzameld om over genetische informatie te beschikken, maar evenzeer om eventuele contaminatie van verontreiniging en pesticiden op te sporen (niet getoond),
• een staal van de cloacale mucus wordt eveneens genomen om het griepvirus op te sporen (niet getoond).

Het hele proces duurt 2 à 3 minuten per valkje. Wanneer het ringen gedaan is, wat in totaal dus 10-15 minuten duurt, worden de valkjes terug in hun nest geplaatst. Slechtvalkouders herkennen hun jongen niet aan hun geur en, in tegenstelling tot zoogdieren, zullen ze nooit kuikens afwijzen die werden aangeraakt.

Het 2022 nest van het koppel slechtvalken van Ukkel Sint-Job telt één vrouwtje en drie mannetjes. Het vrouwtje weegt 1005 g; de code van haar kleurring is zwart GRD. De mannetjes wegen 661, 702 en 642 g. De kleur van hun ring is respectievelijk zwart CRC, CRE en CRG. Nog maar 3 maanden oud, en de valkjes hebben hun volwassen lichaamsgewicht bereikt! Vanaf hier tot het uitvliegen, dus in de loop van de drie opeenvolgende weken, zal al hun energie naar de groei van hun pluimen gaan!

*Om gekwalificeerd te zijn bij het Koninklijk Instituut van Natuurwetenschappen van België, en dus bevoegd te zijn om wilde vogels te ringen, moet men op zijn minst vier jaar stage gelopen hebben en twee theoretische examens afleggen en daarna ook wettelijk toestemming krijgen van de desbetreffende regionale autoriteiten.

Video 1. De film van het ringen in Ukkel.